Słownik

akuto

„partie złych” - grupy zbrojne

amabe

rybacy

ama-shogun

mniszka-siogun

ashigaru

"lekkostopi", nazwa piechoty rekrutowanej przez daimyo spośród jego chłopów. Najczęściej walczyli bez solidnego opancerzenia, obuwia i uzbrojenia, dopóki nie zdobyli wyposażenia na wrogu

bajutsu

sztuka jazdy konnej

bakufu

"rządy pod namiotem" - shogunat

bugei

japońskie sztuki wojenne

buke

rody wojowników

bushi

wojownik, samuraj

bushidan

"grupy wojskowe" - ugrupowanie zbrojne

bushido

"droga wojownika" - kodeks samurajski

chajin

mistrz ceremonii herbacianej

chanoyu

"wrzątek na herbatę" - ceremonia herbaciana

cho

jednostka powierzchni równa około 0,992 ha

chokushiden

prywatne ziemie cesarskie

chokushinden

ziemie nadawane na mocy edyktu cesarskiego

chonin

mieszczanie

daimyo

"ten, który chce osiągnąć więcej" - wielki władca feudalny w dawnej Japonii

daii

pałac cesarski

do

element zbroi samurajskiej stanowiący osłonę korpusu

do-ikki

wiejskie związki zbrojne

dojo

miejsce nauczania sztuk walki

dozukuri

stan "spokoju ducha i ciała"

eboshi

element zbroi samurajskiej stanowiący osłonę karku

geisha

kobieta szkolona w prowadzeniu miłych rozmów, tańcu i śpiewie dla zabawiania mężczyzn

gekokujo

"nikczemni uciskają możnych" - skłonność chłopów i klas niższych do obalania władców japońskich

goaku

pięć wielkich grzechów buddyzmu: zabójstwo, złodziejstwo, cudzołóstwo, kłamstwo i opilstwo

goshuinsen

statki handlowe shoguna

haito-rei

dekret zakazujący noszenia mieczy

hamaya

"święta strzała" - przedmiot kultu znajdujący się w świątyniach shinto, którego celem było odpędzenie złych duchów

hamayumi

"święty łuk" - przedmiot kultu znajdujący się w świątyniach shinto, którego celem było odpędzanie złych duchów

harakiri

synonim słowa "seppuku", używany w języku potocznym

hatamoto

osobisty strażnik daimyo

hoate

maska na twarz stanowiąca element zbroi samurajskiej

hoko

japońska włócznia o dwu ostrzach w kształcie miecza

hyakusho-ikki

bunty chłopskie

iai (iaido)

jedna ze sztuk walki mieczem

ikki

uzbrojona ruchawka chłopska

ikko-ikki

"jednomyślna liga" - XV-wieczna wojskowa, fanatyczna grupa religijna; zbuntowane ugrupowanie

inuoumono

sztuka wojenna, polegająca na konnym pościgu i strzelaniu z łuku

jujutsu (yawara)

"miękka sztuka" - sztuka walki bez broni

junshi

obrzęd samobójstwa sługi bądź wasala po śmierci swego pana

kabane

dziedziczne tytuły przysługujące poszczególnym rodom

kabuto

hełm stanowiący element zbroi samurajskiej

kaiken

sztylet służący żonom samurajów do popełniania seppuku

kaishaku (kaishakunin)

- pomocnik obecny podczas seppuku

kamikaze

"boski wiatr" - oddziały samobójcze

kanashi

seppuku popełnione jako wyraz protestu przeciw czemuś

kanrei

namiestnik shoguna

kappuku

synonim słowa "seppuku", używany w języku potocznym

karo

jeden z głównych doradców daimyo

katana

"dusza samuraja" - długi, dwuręczny miecz o lekko zakrzywionym ostrzu, niezwykle wytrzymały, używany często wraz z wakizashi, stanowił zarówno środek ataku jak i obrony

katanagari

akcje rozbrajania chłopów

kendo

"droga miecza" - od okresu Meji nazwa sztuki władania mieczem

kengo

"mistrz miecza" - wojownik, odbywający musha shugyo - "pielgrzymkę wojownika", mającą rozwinąć jego umiejętności bojowe

kenjutsu

sztuka fechtunku na miecze

kesagake

idealny cios mieczem, polegający na rozcięciu przeciwnika na skos

koku

miara majątku, określana jako ilość ryżu potrzebna do wykarmienia mężczyzny przez rok (około 180 l ryżu)

kunishu

niezależni wojownicy

kunoichi

kobieta-ninja, zwykle przebrana za tancerkę lub artystkę

Kusanagi

"koszący trawę" - legendarny miecz, który Amaterasu przekazała ziemskim władcom Japonii

kusungobu

specjalny sztylet do seppuku o długości ok. 25 cm

kyudo

"droga łuku" - sztuka strzelania z łuku

kyujutsu

"sztuka łuku" - sztuka strzelania z łuku

machi-yakko

miejskie oddziały samoobrony

mage

pęk włosów

mon

rodzinny emblemat - np. pióropusz lub proporzec

musha shugyo

"pielgrzymka wojownika" - wędrówka odbywana przez samuraja, w celu rozwijania umiejętności bojowych

naginata

broń drzewcowa z zakrzywionym jednostronnie ostrzem

namban (nambanjin)

"południowi barbarzyńcy" - nazwa nadana Europejczykom przybyłym od południa do Japonii, w latach 40. XVI wieku

namban-do

"zbroja barbarzyńców z południa" - kuloodporny pancerz, tworzony na wzór europejski

ninja

zabójca i szpieg, doskonale wyszkolony w używaniu broni, ale z powodzeniem stosujący także truciznę i materiały wybuchowe. Do ninja należeli zarówno mężczyźni jak i kobiety

no-dachi

ciężki miecz, około 25 % dłuższy od przeciętnego

nuhi

niewolnicy

oibara

(tsuifuku) seppuku popełnione po śmierci pana

okashi gusoku

"zaszczytna pożyczka" - prosta zbroja ashigaru, zaopatrzona w emblemat daimyo

okegawa-do

prosta, produkowana masowo zbroja, noszona przez ashigaru

ri

jednostka długości równa około 3,93 km

ronin

"luźny człowiek" - samuraj pozbawiony pana feudalnego

rusui

(rusuban) urzędnik zarządzający dworem

ryotozukai

samuraj walczący dwoma mieczami jednocześnie

sado

"droga herbaty" - ceremonia herbaciana

sake

wódka ryżowa

samurai

członek klasy wojowników

sashimono

symbol identyfikacyjny przymocowany do tylnej części zbroi, często zaopatrzony w emblemat klanu lub rodziny

sengoku jidai

"wiek kraju ogarniętego wojną" (1457 - 1615) - okres, w którym najbardziej rozwijała się tradycja samurajska

seppuku

forma rytualnego samobójstwa, uważana przez samurajów za honorową śmierć

shaku

miara długości, równa około 30 cm

shimban

gwardia pałacowa shoguna

shinishozoku

"strój śmiertelny" - strój samuraja w chwili popełniania seppuku, będący jednocześnie strojem pogrzebowym

shinobi ninja

specjalnie szkoleni w sztuce szpiegowania lub prowadzenia zwiadu

shogun (Sei-I-Tai Shogun)

"generał pokonujący barbarzyńców" - dziedziczny dowódca armii japońskiej, który aż do rewolucji 1867 roku sprawował w kraju absolutną władzę, nominalnie w imieniu cesarza

shugiyomon

"drzwi praktykowania dobrodziejstw" - południowe wejście do odgrodzonej przestrzeni, na której popełniano seppuku

sode

naramienniki stanowiące element zbroi samurajskiej

sohei

"żołnierze-kapłani" - mnisi-wojownicy, należący do zakonów lub werbowani przez świątynie

sojutsu

sztuka władania włócznią

suiei

sztuka pływania w pełnym rynsztunku wraz z bronią

suneate

element zbroi samurajskiej stanowiący osłonę nóg

tachi

samurajski miecz ceremonialny, charakteryzujący się bogactwem ozdób

tachibara

seppuku wykonane w pozycji stojącej

taisho

generał na polu bitwy

tameshi gusoku

zbroja sprawdzona w trakcie bitwy, sprzedawana z wklęśnięciami, mającymi świadczyć o jej wytrzymałości

tan

jednostka powierzchni, równa około 9,92 a

tenuguihiki

sposób walki w pozycji siedzącej, polegający na przeciąganiu ręcznika jedną ręką

teppo

japońska nazwa rusznicy, wprowadzonej w 1543 roku przez Portugalczyków

teppobara

samobójstwo przez wystrzał w brzuch

tofuku

synonim słowa "seppuku", używany w języku potocznym

tsumujihiki

sposób walki w pozycji siedzącej, polegający na przeciąganiu liny głową

tsurubashiri

napierśnik stanowiący element zbroi samurajskiej

uji

ród

umayumi

(yabusame) - sztuka strzelania z łuku, podczas jazdy na koniu

umbammon

północne wejście do odgrodzonej przestrzeni, gdzie popełniano seppuku

wakizashi

mały miecz o długości 30-61 cm, używany zarówno przez samurajów (wraz z kataną) jak i ashigaru; wykorzystywany niekiedy do seppuku

ya

strzały

yakko

oddział samoobrony

yari

włócznia używana jako broń defensywna, jej długość zależała od uznania daimyo, ale wynosiła średnio około 5 metrów

yonin

radca drugiego stopnia

yoroi

rodzaj opancerzenia, klasyczna zbroja samurajska, składająca się z do (osłona korpusu), suneate (osłona nóg), tsurubashiri (napierśnik), eboshi (osłona karku), kabuto (hełm), sode (naramienniki) oraz hoate (maska na twarz)

yubizumo

sposób walki w pozycji siedzącej z użyciem samych wielkich palców przeciwników

yumi

łuk

yumiya-no michi

"droga łuku i strzał" - dla samurajów synonim słowa "bushido" (droga samuraja)